अशा प्रकरणांमध्ये नेहमीप्रमाणेच, भारतीय जनता पक्षानं त्यांचे नेते अनिल विज यांच्या विधानाचा त्वरित निषेध केला. हरियाणाचे माजी मुख्यमंत्री मनोहरलाल खट्टर यांनी टाळाटाळ करत म्हटलं की, “कोणी काय म्हटलं ते घेणं वैयक्तिक असेल. त्याचा पक्षाशी थेट संबंध नाही." नरेंद्र मोदींनी चरखा सुरू केला तो खादीला प्रोत्साहन देण्यासाठी, गांधींना मागे टाकण्यासाठी नाही...!" पक्षाची भूमिका लक्षात घेऊन अनिल विज यांनीही ट्विटरद्वारे गांधींवरील आपलं विधान मागं घेतलं. त्यांनी लिहिलं, “महात्मा गांधींबद्दल दिलेलं विधान हे माझं वैयक्तिक विधान आहे. कोणाच्याही भावना दुखावू नयेत म्हणून मी ते परत घेतो...!" एका दिवसात वीस ब्रेकिंग न्यूज, पंचवीस खुलासे आणि पस्तीस खळबळजनक खुलासे देणाऱ्या माध्यमांच्या या युगात, अनिल विज यांचे गांधीविरोधी विधान देखील भूतकाळातली गोष्ट बनली. गांधींच्या जागी त्यांचा फोटो लावल्याबद्दल पंतप्रधान नरेंद्र मोदींना काहीही बोलण्याची गरज वाटली नाही आणि विज यांच्या विधानाप्रमाणे मोदींचे फोटोही मागे घेण्यात आले नाहीत. हे सर्व महात्मा गांधींच्या हत्येच्या ६९ व्या वर्धापन दिनाच्या काही दिवस आधी घडले. ६९ वर्षांपूर्वी, दिल्लीत जानेवारीची एक थंड संध्याकाळ होती. तेव्हा दिल्लीची हवा इतकी प्रदूषित झाली नसती, म्हणूनच गांधींनी एका वर्तमानपत्रात प्रसिद्ध झालेल्या बातमीला "निरुपयोगी" म्हटलं की, गांधी आणि पटेल हवा खाणार आणि पिणार आहेत. गांधी म्हणाले - दिल्लीची हवा इतकी चांगली आहे, मला ताजी हवा घेण्यासाठी बाहेर जाण्याची काय गरज आहे? पण दिल्लीची हवा प्रत्यक्षात तितकी स्वच्छ नव्हती. फाळणीनंतर त्यात विष मिसळण्यात आले. हे विष हवेत जाणवले नसेल पण लोकांच्या मनात जातीय द्वेषाचे विष भरलेले होते. नथुराम गोडसेच्या हातून झालेल्या हत्येच्या फक्त नऊ दिवस आधी, मोहनदास करमचंद गांधी यांनी दिल्लीतील बिर्ला भवन येथे संध्याकाळी प्रार्थना सभेत हिंदू कट्टरपंथीयांना थेट संदेश दिला. ते म्हणाले, “तुम्ही हे करू नये. हिंदू धर्म यातून वाचणार नाही. माझा असा दावा आहे की, जर हिंदू धर्म या जगात टिकून राहायचा असेल तर तो माझ्या कामाने वाचवता येईल!"
याच्या एक दिवस आधी, म्हणजे २० जानेवारी १९४८ रोजी, पाकिस्तानातून आलेल्या तरुण निर्वासित मदनलाल पाहवा यांनी गांधींच्या प्रार्थना सभेत बॉम्बस्फोट केला होता. गांधीजींसाठी हा एक इशारा होता. दुसऱ्या दिवशी प्रार्थना सभेत जमलेल्या लोकांना गांधीजींनी सांगितले की पहवा हे फक्त एक साधन होते आणि म्हणून त्यांनी देवाला त्याला बुद्धी देण्याची प्रार्थना करावी. गांधीजींचा संदेश प्रत्यक्षात त्या राजकीय शक्तींसाठी होता जे मदनलाल पाहवा आणि इतरांना महात्मा गांधींची हत्या करण्यासाठी तयार करत होते. तरुणांचे ब्रेनवॉशिंग करण्याची ही पद्धत गांधीजींना पूर्णपणे समजली होती. २१ जानेवारी १९४८ च्या प्रार्थना सभेत त्यांनी ही पद्धत स्पष्ट केली. ते म्हणाले की, असे बरेच लोक आहेत जे मदनलाल पाहवा यांना समजावून सांगत आहेत की मी दुष्ट आहे आणि हिंदूंचा शत्रू आहे आणि देव दुष्टांना मारण्यासाठी पृथ्वीवर कोणाला तरी पाठवतो. मदनलाल पाहवा यांचा असा विश्वास होता की, गांधींसारख्या खलनायकाला मारणे हे धार्मिक कृत्य आहे. त्याला यश आले नाही, पण दहा दिवसांनंतर, गटातील आणखी एक सदस्य, नथुराम गोडसेने, गांधीजींच्या छातीत तीन गोळ्या झाडल्या.
गांधीजींच्या हत्येला ७७ वर्षे उलटून गेली आहेत. गेल्या काही दशकांमध्ये, गांधींइतके राजकीय, शैक्षणिक आणि वैयक्तिक पातळीवर इतर कोणत्याही नेत्याचे परीक्षण झालेले नाही. गांधींवर जितकी जास्त टीका झाली तितके ते टीकेच्या पलीकडे गेले. राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघ आणि संघ परिवारातील गोंधळाचे हे एक प्रमुख कारण आहे. मुख्य प्रवाहातील राजकारण करणारा भारतीय जनता पक्ष पंडित जवाहरलाल नेहरूंना अगदी सहजपणे नाकारू शकतो, परंतु गांधींना नाकारणे त्यांच्यासाठी किंवा राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघासाठी तितके सोपे नाही. कारण गांधीजींचे विचार कदाचित वाढले किंवा पसरले नसतील, परंतु त्यांच्या हत्येनंतर सात दशकांनंतर, त्यांची "ब्रँड-व्हॅल्यू" देशात आणि परदेशात इतकी वाढली आहे की, ती केवळ भाजपसाठीच नाही तर काँग्रेससाठीही एक सक्ती बनली आहे. उलट, तो ब्रिटिश सरकारसाठी देखील एक सक्ती बनला आहे. कारण त्यांनी त्यांच्या संसदेसमोर त्यांचा पुतळा बसवण्यात राजकीय फायदा पाहिला. गांधी आणि गांधींच्या विचारसरणीपासून संघ परिवाराचा हा लपंडाव अनेक दशकांपासूनचा आहे. गांधीजींच्या हत्येनंतर अनेक वर्षांनी, राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाने सकाळी स्मरणात ठेवायच्या व्यक्तिमत्त्वांच्या यादीत त्यांचा समावेश केला. त्याचप्रमाणे बाबासाहेब आंबेडकर यांचाही या यादीत समावेश होता. पण गांधी आणि संघ यांच्यातील संघर्ष संपला नाही. संघ परिवार गांधींना उघडपणे नाकारू शकत नाही, परंतु त्यांच्या पुतळ्याचे अभिषेक होऊ देऊ इच्छित नाही कारण गांधी आणि संघाची भारतीय समाजाबद्दलची समज एकमेकांच्या पूर्णपणे विरुद्ध आहे.
म्हणूनच कधीकधी अनिल विज गांधींचे नाव अशुभ मानतात आणि म्हणतात की हळूहळू त्यांचे चित्र चलनी नोटांमधून काढून टाकले जाईल, तर कधीकधी भारतीय जनता पक्षाचे खासदार साक्षी महाराज गांधींचा खुनी नथुराम गोडसे याला देशभक्त म्हणतात. संघाचे अनेक नेते उघडपणे कबूल करतात की ते त्याच्या मार्गापासून भरकटले आहे पण त्याचे हेतू चुकीचे म्हणत नाहीत. राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाचे तत्कालीन सरसंघचालक प्राध्यापक राजेंद्र सिंह किंवा रज्जू भैया यांनी १९९८ मध्ये आउटलुक मासिकासाठी दिलेल्या मुलाखतीत गोडसेबद्दलच्या माझ्या प्रश्नाचे उत्तर या शब्दात दिले: “गोडसे अविभाजित भारतापासून प्रेरित होते. त्याचे हेतू चांगले होते पण त्याने चांगल्या हेतूसाठी चुकीची पद्धत वापरली. २००२ मध्ये गुजरातमध्ये झालेल्या मुस्लिमविरोधी दंगलीनंतर, विश्व हिंदू परिषदेचे प्रवीण तोगडिया यांनी एका जाहीर सभेत उघडपणे सांगितले की, “गोध्रा रेल्वे स्थानकावर दहशतवादाची विचारसरणी आली कारण या देशात गांधीजींची विचारसरणी प्रचलित आहे. २८ तारखेला आपण महात्मा गांधींना त्यांच्या घरात बंद केले... जोपर्यंत आपण गांधीजींची विचारसरणी, मुस्लिमांसमोर गुडघे टेकण्याची विचारसरणी, या पृथ्वीवर सोडून देत नाही तोपर्यंत दहशतवादाचा सामना केला जाणार नाही. माझ्या भावांनो, आपल्याला गांधींना सोडून जावे लागेल. पण गांधींना सोडून जाणे इतके सोपे नाही कारण त्यांच्या हत्येनंतर सात दशके झाली तरी गांधींची "ब्रँड व्हॅल्यू" अजूनही कायम आहे आणि पंतप्रधान नरेंद्र मोदींना ती गाठण्यासाठी खूप मोठा प्रवास करावा लागेल. आणि तेही बदललेल्या मार्गावर.
No comments:
Post a Comment